Jednym z głównych celów projektu pn. "Cmentarz przy zabytkowym kościele z XVIII w. - nasze wspólne dziedzictwo" była szczegółowa inwentaryzacja cmentarza. Jej wykonanie pozwoliło utrwalić układ cmentarza wraz z jego otoczeniem. Za to zadanie byli odpowiedzialni wolontariusze: Leonard Piórecki oraz Jerzy Zgoll. Wspomagał ich Paweł Piórecki.
Poniżej efekty ich pracy:
Opis stanu istniejącego zagospodarowania otoczenia kościoła:
Zabytkowy kościół p.w. św. Marii Magdaleny w Bełku, otaczający go cmentarz, starodrzew, zachowane nagrobki stanowią cenny zespół kluturowo-przyrodniczy podlegający ochronie konserwatoskiej. Miejsce to położone jest na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego. Teren stanowi własność Parafii Rzymsko-Katolickiej p.w. św. Jana Sarkandra w Bełku i obejmuje działki nr 669/292, 291 i 796/399.
Kościół, orientowany na osi wschód-zachód, i cmentarz usytuowane są na wyraźnym wyniesieniu terenu wygrodzonym wolanie masywnym murem z piaskowca.
W ogrodzeniu znajdują się dwie bramy: wschodnia i zachodnia z dojściem od strony ul. Kościelnej. Bramy i ogrodzenie nakryte są daszkami z gontów. Od strony południowej, z ul. Kościelnej, pomiędzy bramami widoczny jest cały mur oporowy z filarami i przyporami. Od strony zachodniej, pólnocnej i wschodniej mur oporowy jest po obwodzie przysłonięty skarpami ziemnymi. W obrębie ogrodzenia całość założenia posiada powierzchnię ok. 1900 m2. Kościół zajmuje centralną część owalnego założenia i jest lekko wyniesiony w stosunku do otoczenia. Obiekt posiada dwa wejścia dla wiernych, od zachodu i południa z przylegającymi placykami. Od strony północno-wschodniej wejście do zakrystii.
Cały kościół, z wyjątkiem wieży, otoczny jest charakterystycznymi zadaszeniami, tzw. "sobotami". Układ wewnętrznych ciągów pieszych, dojść i placyki przedwejściowe są utwardzone płytami i płytkami betonowymi. Jedynie na fragmencie przy zakrystii znajdują się elementy nawierzchni z piaskowca. Wzdłuż wewnętrznej strony ogrodzenia całe założenie otoczone jest drzewami, wśród których najcenniejszy jest kilkusetletni dąb szypułkowy (pomnik przyrody). Jego pierśnica wynosi obecnie 490 cm. Pozostały drzewostan stanowią: 10 lip, 3 klony, 2 wiekowe żywotniki i kilka młodych okazów przy wejściu głównym. Pomiędzy utwardzonymi ścieżkami powierzchnię cmentarza wypełnia naturalny nisko koszony trawnik. Na terenie cmentarza zinwentaryzowano 40 zachowanych obiektów ruchomych, dla ktorych opracowano karty inwentarzowe. Są to różne elementy: pola grobowe, nagrobki, płyty nagrobne, krzyże na postumentach i inne pozostałości dawnego wystroju cmentarza. Najwięcej zachowanych zabytków znajduje się od strony południowej. W tej części cmentarza, w murze ogrodzenia, umocowana jest "kuna".
Cennymi architektonicznie i kulturowo elementami całego założenia są dwa okazałe pomniki "Bożej Męki". Jeden usytuowany przed wejściem do bramy zachodniej posiada inskrypcję "Parafia Bełk 1874". "Boża Męka" usytuowana wewnątrz od strony wschodniej jest datowana na 1878 r. Oba te pomniki są w złym stanie technicznym i wymagają konserwacji. Zinwentaryzowane zachowane obiekty zabytków ruchomych oprócz bieżącego oczyszczenia wymagać będą fachowych prac konserwacji.
Dla poprawy estetyki cmentarza i otoczenia kościoła należałoby wyremontować fragmenty gontowego zadaszenia ogrodzenia w rejonie pomnikowego dębu i w części wschodnie przy grobach nr 5-9, a docelowo zrekonstruować bramy wejściowe.
Inwentaryzację stanu istniejącego zagospodarowania wykonano na podstawie pomiarów w terenie w sierpniu 2019 r., szkiców inwentaryzyacyjnych z wykorzystaniem map geodezyjnych i zdjęć.
Aktualizacja:
1. Obecnie na starym cmentarzu znajduje się 39 nagrobków (pól grobowych), ze względu na podjęte prace przy "nagrobku" nr 27 - więcej w zakładce Nagrobki 1-30.
2. Krzyż Męki Pańskiej z 1874 r. usytuowany przed wejściem do bramy zachodniej przeszedł kompleksowe prace konserwacyjne (2019). Więcej o tym w zakładce Krzyże Męki Pańskiej.
3. Krzyż Męki Pańskiej z 1878 r. usytuowany przy bramie wschodniej obok kościoła pw. św. Marii Magdaleny przeszedł kompleksowe prace konserwacyjne (2020). Więcej o tym w zakładce Krzyże Męki Pańskiej.
Ponadto dla każdego nagrobka została wykonana także dokumentacja fotograficzna. W następnej kolejności znajdujące się na nagrobkach inskrypcje poddane zostały szczegółowej analizie, tj. odczytane i przetłumaczone. Efektem powyższych prac było wykonanie kart ewidencyjnych dla każdego nagrobka, na których zostały umieszczone między innymi informacje o materiale i technice wykonania nagrobka, styl, w którym został wykonany, jego opis i stan zachowania. Opracowana dokumentacja pozwoli na podjęcie w przyszłości prac konserwatorskich na cmentarzu.
Strona poświęcona staremu cmentarzowi powstała w ramach projektu "Cmentarz przy zabytkowym kościele z XVIII w. - nasze wspólne dziedzictwo" realizowanego przez Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Bełk.
Dofinansowano w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa - Wspólnie dla dziedzictwa oraz z budżetu Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny. Honorowy patronat nad projektem objął Burmistrz Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny Wiesław Janiszewski
